Αλισίβα ή σταχτόνερο, από τη στάχτη, για πολλές χρήσεις...
Ο καιρός όλο και θα φτιάχνει όσο προχωράει ο Μάρτης και πριν καθαρίσουμε Εύβοιας φίλοι τζάκια και ξυλόσομπες, μπορούμε να κρατήσουμε στάχτη αν θέλουμε να κάνουμε κάτι από τα παρακάτω..
Οι παλιοί φύλαγαν τη στάχτη από τα ξύλα που έκαιγαν στα τζάκια το χειμώνα ή στους ξυλόφουρνους όλο το χρόνο, και έκαναν ευρεία χρήση στα σπιτικά τους. Όταν σιγοκαίγονταν τα ξύλα, η στάχτη ήταν ακόμα πιο περιεκτική σε ανθρακικό ασβέστιο και άρα πιο δραστική.
Μια από αυτές τις χρήσεις ήταν για την παρασκευή της αλισίβας. Σε μια κατσαρόλα με νερό -βρόχινο κατά προτίμηση, που δεν περιείχε άλατα να το καθιστούν "σκληρό", πρόσθεταν δύο κούπες καθαρής, κοσκινισμένης στάχτης. Τα έβραζαν μέχρι να χοχλάσει, το κατέβαζαν από τη φωτιά και άφηναν να κατακαθίσει το ίζημα. Μετά σούρωναν με ένα τουλπάνι, περίμεναν να κατακάτσει κι άλλο η στάχτη, ξανασούρωναν μέχρι να βγαίνει πεντακάθαρο το διάλυμα και το διατηρούσαν σε μπουκάλια. (Εμείς, σήμερα, μπορούμε να βράσουμε σε ένα μπρίκι νερό 2-3 κουταλάκια στάχτης και να σουρώσουμε με φίλτρο του καφέ).
Με αυτό πρώτα απ΄όλα λεύκαιναν τα ρούχα. Τοποθετούσαν σε μεγάλα κοφίνια ή σκάφες τα ρούχα τυλιγμένα μέσα στο σταχτόπανο (ένα άσπρο, μεγάλο κομμάτι ύφασμα, σαν μαντήλα) και δημιουργούσαν στη μέση της στίβας ένα βαθούλωμα. Μέσα σε αυτό ρίχναν σταδιακά την αλισίβα. Αυτή διαπερνούσε σιγά-σιγά τα ρούχα, συμπαρασύροντας κάτω-κάτω τους ρύπους.
Αυτό το μαγικό νερό χρησίμευε για να λούζονται (προσθέτοντας και λίγο ξύδι για λαμπερά μαλλιά αλλά και για να απομακρύνει τις ψείρες), να καθαρίζουν το δέρμα του προσώπου, να πλένουν τα δόντια και να καθαρίζουν τα ούλα τους.
Καθάριζαν, επίσης, με αυτό κιτρινισμένα μάρμαρα, ασημικά, πιάτα, τζάμια, λουστραρισμένα έπιπλα, κ.α.
Το γυάλινο τζαμάκι της ξυλόσομπας στο σπίτι μου, όσο και αν προσπαθούσα να το καθαρίσω με απορρυπαντικά, δεν είχα καλό αποτέλεσμα, μέχρι που μια καλή γειτόνισσα, μεγάλης ηλικίας και με σχετική πείρα, μου είπε το κόλπο και πλέον το καθαρίζω τέλεια με στάχτη!
Μεγάλη συχνότητα είχε η χρήση της στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική τους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τη γιαγιά Ανδρομάχη που με είχε στείλει μικρή, να δανειστώ στάχτη κάποια φορά από τη θειά Σοφία (γειτόνισσα ήταν αλλά τη λέγαμε θεία), για να φτιάξει μουσταλευριά! Αφράτευαν και νοστίμευαν έτσι τα γλυκά τους: μουσταλευριές, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, κουλούρια, ψωμί... Προφύλασσαν όμως και την υγεία τους, γιατί η αλισίβα καθάριζε και τα έντερα από παθογόνους μικροοργανισμούς!
Τέλος, και αν δεν υπάρχει χρόνος για τέτοια πράγματα, μπορούμε να πετάμε τη στάχτη στον κήπο μας, καθώς βοηθά τα φυτά που χρειάζονται ασβέστιο, και απομακρύνει από τα παρτέρια μας σαλιγκάρια, γυμνοσάλιαγκες, μυρμίγκια και κατσαρίδες!
Μια σημαντική επισήμανση! Παλιά χρησιμοποιούσαν για προσάναμα αθώα υλικά, όπως πευκοβελόνες, κουκουνάρια, κλαδάκια από ελιές κλπ. Δεν υπήρχαν οι κύβοι με τα χημικά και το πετρέλαιο ή τα χαρτιά με τα οποία ανάβουμε εμείς μπάρμπεκιου και τζάκια. Αυτά είναι απαγορευτικά, αν θέλουμε ιδίως για μαγειρική χρήση την αλισίβα!
Ναταλία Νάτσου-Παπακωνσταντίνου/Εκπαιδευτικός
