Κάλαντα "του Φωτού" Καρυστίας

Όλες μας οι ευχές σήμερα σε ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΦΩΤΕΙΝΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΚΑΙ στους εορτάζοντες… Φωτεινή, Φανή, Φώτη, Τριάδα, Ουρανία, Ιορδάνη, Περιστέρη/α, Βαπτιστή (Πατέστο), Θεοφάνη, Θεοφανία και Θεοχάρη!

Τα κάλαντα των Φώτων, Εύβοιας φίλοι, όπως και τα προηγούμενα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, τα έλεγαν εδώ και αιώνες στην Εύβοια οι καλαντάρηδες (που έβγαιναν με τα όργανα) και τα παιδιά και οι νέοι (με τα τρίγωνά τους), γυρίζοντας όλα μα όλα τα σπίτια του κάθε χωριού. Οι συχωριανοί για να φιλέψουν, περίμεναν να τους τα πουν ολόκληρα, από την αρχή μέχρι το τέλος, για το καλό!

Τα κάλαντα του Φωτού στις περιοχές γύρω από την Κάρυστο, είχαν ιδιαίτερη μορφή και ενώ ξεκινούσαν με τους στίχους:

”Σήμερα είναι του Φωτού π` αγιάζουν οι παπάδες
και μεσ’ τα σπίτια μπαίνουνε και λεν τον Ιορδάνη 
βοήθεια να έχουμε τον Άγιο Ιωάννη”,

γνώριζαν στη συνέχεια διάφορες παραλλαγές, ανάλογα με το κάθε σπίτι που τα τραγουδούσαν και έτσι..

* αν η περίπτωση ήταν σπίτι ναυτικών, έλεγαν:
”Μέλι και γάλα στο γιαλό  να ‘ρθούνε τα καϊκάκια,
ναρθεί και μένα  ο γιόκας μου με τα παλικαράκια». 

* αν η περίπτωση αφορoύσε νοικοκυριό με ξενιτεμένους, τραγουδούσαν:
”Το βλέπεις κείνο το βουνό που βασιλεύει τ’ άστρο;
Eκεί κοιμάται ο γιόκας μου μες το μεγάλο κάστρο!
Ποιος είναι άξιος και  καλός να πα να τον ξυπνήσει;”

* τα καλύτερα τα έψελναν στις όμορφες κυράδες:
”Κυρά ψιλή, κυρά λιγνή, κυρά καμπανοφρύδα,
κυρά καμπανοφράγκισσα ρωμαίικο το μαντήλι.
Όταν σειστείς και γυαλιστείς και βάλεις τα καλά σου,
άσπρα λουλούδια πέφτουνε απ' την περπατησιά σου!
Και οι στράτες ρόϊδες τρέχουνε και τις χρυσές καμπάνες.
Βαστά καμπάνα με κερί, βαστά με δυό λαμπάδες,
Βαστά με τρεις, με τέσσερις καμπάνα με τη βρύση.
Κυρά μου τα παιδάκια σου θεός να στα χαρίζει,
να τα παντρέψεις με καλό και με ταπεινοσύνη!”

* Για τους νοικοκύρηδες τραγουδούσαν:
”Βρα σηκ’ απάν' αφέντη μου κι άνοιξε το πουγκί σου,
κι άνοιξε το πουγκάκι σου τ' αργυροκλειδωμένο!
Σαν έχεις γρόσια φάε και πιες
φλουριά μην τα λυπάσαι!
Φέρε πανέρια κάστανα, πανέρια λεφκοκάρια,
Φέρε και το γλυκό κρασί, κέρασ' τα παλικάρια!
Κέραστα αφέντη μ' κέραστα, να πούνε και του χρόνου,
του χρόνου και τ' αντίχρονου σαν τούτες τις ημέρες!
Να 'στε καλά να χαίρεστε με μόσχους, με κανέλες!

* αν ήταν περίπτωση σπιτικού με παιδάκια, εύχονταν:
”Κι αν έχεις γιο στα γράμματα
και γιο εις το ψαλτήρι
να ευχηθούμε όλοι μας
να βάλει πετραχήλι!”, αλλά και..

”Κυρά μου τα παιδάκια σου τα μόσχο σου θρεμμένα
η Παναγιά σου τα ‘δωκε κι ο Θιός να στα χαρίσει
να τα παντρέψεις με καλό και με ταπεινοσύνη!
Βρ' αλούσιστα κι αχτένιστα και στο σχολειό τα στέλνεις;
Μα εκεί τα δέρνει ο δάσκαλος με μια χρυσή βεργίτσα
τα δέρνει και η δασκάλισσα με δυό κλωνάρια μόσχο.
Παιδιά μου πούν’ τα γράμματα, παιδιά μου πού ‘ναι ο νους σας;
Τα γράμματα ‘ναι στο χαρτί κι ο νους μας στις κοπέλες
πέρα περά κι αντίπερα, πέρα στις μαυρομάτες,
που κοσκινίζουν τα φλουριά και διαμετρούνε τ' άστρα!
Κι οσ' αστεράκια έχει ο ουρανός λουλούδια στο ακρωτήρι
τόσα καλά να δώσει ο Θιός στο σπίτ' τ’ νοικοκύρη!
Κι εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μη ραΐσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει!

Γνωρίζετε, Εύβοιας φίλοι, ότι τα Θεοφάνεια στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, όταν όλα είχαν τελείως διαφορετική αγνότητα και αγάπη, ήταν η μοναδική γιορτή του Δωδεκαήμερου; Από τον 4ο αιώνα και μετά, η Εκκλησία αποφάσισε να χωρίσει τις γιορτές Χριστουγέννων και Θεοφανείων, για να αντιταχθεί ιδίως στις δυο μεγάλες ειδωλολατρικές γιορτές, που ήταν για τη μεν Δύση ο θεός Ήλιος, για την δε Ανατολή οι Επιφάνειες.

Ο κόσμος λοιπόν σήμερα, γνωρίζει σαν γιορτή των Θεοφανείων ή των Φώτων τη Βάπτιση του Κυρίου. Οι πρώτοι χριστιανοί, βαφτίζονταν τη νύχτα της παραμονής των Θεοφανείων, και την επόμενη μέρα οι νεοφώτιστοι κοινωνούσαν. Πηγαίνοντας μέσα στο σκοτάδι προς το Βαπτιστήριο, κρατούσαν στα χέρια τους λαμπάδες που συμβόλιζαν το φωτισμό της ψυχής. Εξ αιτίας αυτών των λαμπάδων και του φωτός η γιορτή ονομάσθηκε και Φώτα. Θεοφάνεια δηλαδή, επειδή η Αγία Τριάδα γίνεται αντιληπτή από τον άνθρωπο με τα αισθητήρια όργανά του (δηλ. τα μάτια και τα αυτιά του) και Φώτα επειδή, ο Χριστός ήρθε για να φωτίσει τον κόσμο, και οι πρώτοι χριστιανοί βαφτίζονταν στο φως των λαμπάδων.

Και του χρόνου με υγεία και ευτυχία, αγαπημένοι Εύβοιας φίλοι! 
Ναταλία Νάτσου-Παπακωνσταντίνου/Εκπαιδευτικός