Κάλαντα Πρωτοχρονιάς: 1) Nότια Εύβοια & 2) Bόρεια Εύβοια
Τα κάλαντα τα έλεγαν εδώ και αιώνες στην Εύβοια, οι καλαντάρηδες (έβγαιναν με τα όργανα) και τα παιδιά και οι νέοι (με τα τρίγωνα), γυρίζοντας όλα μα όλα τα σπίτια του κάθε χωριού, οι δε συχωριανοί τους περίμεναν για να φιλέψουν, να τα πουν ολόκληρα, από την αρχή μέχρι το τέλος, γιατί έτσι έλεγε το έθιμο είναι το καλό!
Ειδικά τα τοπικά κάλαντα που τραγουδούσαν τα παιδιά της Καρυστίας, πιστεύεται ότι έχουν τις ρίζες τους στα Βυζαντινά ακριτικά πρότυπα. Δυστυχώς, μόνο οι γεροντότεροι πια τα γνωρίζουν και θα είναι μάλλον απίθανο να ακούσετε στην πόρτα σας την παραμονή της Πρωτοχρονιάς:
”Να τα πούμε;
Ναρχιμηνιά, καλή χρονιά, καλώς μας ήβρε ο χρόνος!
Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία.
Βαστά εικόνα και χαρτί σταυρό και καλαμάρι.
Το καλαμάριν έγραφε και το χαρτίν ομίλει!
Η Παναγιά τον επαντά μέσα στο σταυροδρόμι.
Βασίλη, πόθεν έρχεσαι και πόθεν κατεβαίνεις;
Από τη μάνα έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω.
Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις κάτσε να τραγουδήσεις.
Εγώ γράμματα μάθαινα, τραγούδια εγώ δεν ξεύρω.
Αν είσαι συ γραμματικός, πες μας την αλφαβήτα.
Και στο ραβδί του ακούμπησε να πει την αλφαβήτα..
Χλωρό ραβδί, ξερό ραβδί, χλωρά βλαστάρια επέτα
και πάνω στα ξεβλάσταρα πέρδικες ξεφωλιάζουν.
Δεν είν' πέρδικες μοναχές μον' είν' και τρυγονάκια,
και κάτω στις ριζούλες τους πηγάδια και λιβάδια.
Πηγάδια πετροπήγαδα κι αυλές μαρμαρωμένες,
πού κατεβαίνει η πέρδικα και πίνει και ανεβαίνει
και πλένει τη φτερούλα της και λούζει τον αφέντη.
Βρ’ αφέντη, αφέντη, λάφεντε, πέντε φορές αφέντη,
πέντε κρατούν το μαύρο σου κι έξι το χαλινό σου
και δέκα σε περικαλούν, αφέντη μ’ καβαλίκα!
Καβαλικεύεις χαίρεσαι, πεζεύεις καμαρώνεις,
κι απ' την καμαρωσύνη σου καράβια ν’ αρματώνεις
και τα σκοινιά του καραβιού να τα μαλαματώνεις.
Στην πρύμη σου είν’ το μάλαμα, στην πλώρη το ασήμι,
κι απάνω στην αντένα σου χίλια φλουργιά είν’ δεμένα
και τα σχοινιά του καραβιού σύρματα είν’ δεμένα,
που κοσκινίζουν τα φλουριά και δριμονίζουν τ΄άσπρα
κι από τα δριμονίσματα κέρνα τα παλικάρια!
Kέρνα τα αφέντη, κέρνα τα, να πούμε και του χρόνου,
του χρόνου και τ' αντίχρονου σαν τούτες τις ημέρες
να 'στε καλά να χαίρεστε με μόσχους και κανέλες.
Κι εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει.
Και του χρόνου!”
2. Στη βόρεια Εύβοια, μετά το κλασσικό “αρχιμηνιά, καλή χρονιά, καλώς μας ήβρε ο χρόνος” τα παιδιά τραγουδούσαν τους παρακάτω στίχους :
“Χλωρό ραβδί ξερό ραβδί,
έβγα στη πόρτα σου να δεις!
Χλωρά βλαστάρια πέτα
ροδοκόκκινη βιολέτα,
κι απάνω στα κλωνάρια της
και στα περικλωνάρια της πέρδικες
πέρδικες κελαηδούσαν τον Θεό
τον Θεό παρακαλούσαν!
Δεν ήσαν μόνο πέρδικες,
γαρυφαλλιές λεβέντικες,
ήταν και περιστέρια!
Τα περιστέρια έφυγαν
και παν' στην κρύα βρύση
να παρν' νερό στα νύχια τους
και χιόνι στα φτερά τους,
να 'παν να βρέξουν την κυρά,
να βρέξουν τον αφέντη.
Και στην υγειά σου αφέντη μου
και στην καλή χρονιά σου!
Να ζήσεις χρόνους εκατό
και να τους ξεπεράσεις!
Πώς λάμπει ο ήλιος στα βουνά
λάμπουν τα περιστέρια
και τ' αηδονάκια που λαλούν
το Μάη. το καλοκαίρι!
Σ' αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε
πέτρα να μην ραΐσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού
πολλά χρόνια να ζήσει!
ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ ΦΙΛΟΙ και ας είναι ο νέος χρόνος καλύτερος από όλους τους προηγούμενους!
Ναταλία Νάτσου-Παπακωνσταντίνου/Εκπαιδευτικός
