Τα παλιά λιοτρίβια μας, Εύβοιας φίλοι, η διαδικασία παραγωγής λαδιού, φωτο κ.α.

Τα παλιά λιοτρίβια μας, Εύβοιας φίλοι! Ζωοδότες μέχρι τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα στον τόπο μας, μισογκρεμισμένα απομεινάρια στο σήμερα, με πολλά να έχουν γίνει σκουπιδότοποι, αλλά και κάποια από αυτά - ελάχιστα δυστυχώς (όπως στην πρώτη φωτογραφία που ακολουθεί, στην Κάρυστο) να ανακαινίζονται και να έχουν άλλες χρήσεις πια.. όλα περήφανα ωστόσο να αποπνέουν ακόμα τη μοναδική ιστορική ομορφιά τους!

Η γενική διαδικασία παραγωγής του λαδιού, Εύβοιας φίλοι, παραμένει ίδια στη χώρα μας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Οι εικονιζόμενες σε όλα τα λιοτρίβια τεράστιες στρογγυλές πέτρες, οι μυλόπετρες, με τα συνδεδεμένα κέντρα τους, κυλιούνταν κυκλικά επάνω σε μια λεία, επίπεδη επιφάνεια και πολτοποιούσαν τις ελιές που οι νοικοκυραίοι της Εύβοιας (και όλης της Ελλάδας βέβαια) έφερναν συνήθως φορτωμένες σε τσουβάλια επάνω στα γαϊδουράκια τους.
Με μουλάρια και άλογα τα παλιά χρόνια γίνονταν η περιστροφή των μυλόπετρων. Τα ζωντανά, που λέτε, τραβούσαν το κουπί με το κάθετο δοκάρι, που ήταν συνδεδεμένο με άξονα με ένα άλλο οριζόντιο δοκάρι. Οι μυλόπετρες γύριζαν, οι ελιές συνθλίβονταν και έβγαινε ο ελαιοπολτός, που στη συνέχεια μεταφερόταν με ειδικά σακιά στο πιεστήριο, γνωστό σαν “βίδα”. Η βίδα, που περιστρεφόταν χειρονακτικά, πίεζε τον πολτό και έτσι παράγονταν τελικά το ευλογημένο και τόσο πολύτιμο υγρό (αφού καθαρίζονταν βέβαια από νερά και άλλα κατάλοιπα στο τελικό στάδιο). Βέβαια, αργότερα τα ζωντανά αντικαταστάθηκαν από μηχανικά μέσα και υδραυλικά πιεστήρια και με το ηλεκτρικό ρεύμα όλα αυτοματοποιήθηκαν, με ακόλουθη ελάττωση μεν των εργατικών χεριών αλλά και μεγάλη ευκολία και ταχύτητα δε, στην ελαιοπαραγωγή.

Ο κάθε νοικοκύρης παλιά, απ΄όσα μου διηγούνταν οι παππούδες μου, έφτανε Εύβοιας φίλοι στο λιοτρίβι, με τα δικά του δοχεία ή ασκιά για να πάρει το λάδι της χρονιάς. Το ένα δέκατο της ελαιοπαραγωγής του συνήθως, το έδινε στο ελαιοτριβείο για αμοιβή του. Όλη η οικογένεια περίμενε με τεράστια αγωνία και χαρά κάθε χρόνο το νέο λάδι, αφού αποτελούσε το βασικότερο στοιχείο της διατροφής τους και όχι μόνο, αφού ήταν και φάρμακο, και “καλλυντικό”, το έκαιγαν στα καντηλάκια-φωτιστικά τους και στις εκκλησιές, συνόδευε μέχρι και τους νεκρούς στην τελευταία κατοικία τους και άλλα. Υπήρχαν χρονιές που το λαδάκι έρεε άφθονο και καλό και άλλες που το μέτραγαν σταγόνα-σταγόνα. Μάλιστα απ΄όσο μου διηγούνταν, χρονιά παρά χρονιά έπαιρναν συνήθως μπόλικο λάδι..

Ένα πρόβλημα που είχαν οι παππούδες μας, ήταν να διατηρήσουν την αρχική καλή ποιότητα του λαδιού, αφού συνήθως το συντηρούσαν σε κιούπια στις αποθήκες και τα κατώγια τους, όπου οι θερμοκρασίες δεν ήταν και τόσο κατάλληλες. Στην αρχαιότητα πάντως, διατηρούσαν το λάδι πολύ σωστά, μέσα σε πίθους (πιθάρια) που έθαβαν στη γη!
Ναταλία Νάτσου-Παπακωνσταντίνου/Εκπαιδευτικός