Αλισίβα ή σταχτόνερο... για πολλές χρήσεις ακόμα και σήμερα!
Ο καιρός φτιάχνει και πριν καθαρίσουμε τζάκια και ξυλόσομπες, μπορούμε να κρατήσουμε στάχτη αν θέλουμε να την χρησιμοποιιήσουμε για κάτι από τα παρακάτω, όπως έκαναν οι παλιοί. Φύλαγαν τη στάχτη από τα ξύλα που έκαιγαν το χειμώνα στα τζάκια ή στους ξυλόφουρνους όλο το χρόνο, και έκαναν ευρεία χρήση στα σπιτικά τους. Όταν σιγοκαίγονταν μάλιστα τα ξύλα, η στάχτη ήταν ακόμα πιο περιεκτική σε ανθρακικό ασβέστιο και άρα πιο δραστική.
Μια από αυτές τις χρήσεις ήταν για την παρασκευή της αλισίβας. Σε μια κατσαρόλα με νερό - βρόχινο κατά προτίμηση - που δεν περιείχε άλατα να το καθιστούν "σκληρό", πρόσθεταν δύο κούπες καθαρής, κοσκινισμένης στάχτης. Τα έβραζαν μέχρι να χοχλάσει, στη συνέχεια το κατέβαζαν από τη φωτιά και άφηναν να κατακαθίσει το ίζημα. Μετά σούρωναν με ένα τουλπάνι, περίμεναν να κατακάτσει κι άλλο η στάχτη, ξανασούρωναν μέχρι να βγαίνει πεντακάθαρο το διάλυμα και το διατηρούσαν σε μπουκάλια. (Εμείς, σήμερα, μπορούμε να βράσουμε σε ένα μπρίκι νερό 2-3 κουταλάκια στάχτης και να σουρώσουμε με φίλτρο του καφέ).
Με αυτό πρώτα απ΄όλα λεύκαιναν τα ρούχα. Τοποθετούσαν σε μεγάλα κοφίνια ή σκάφες τα ρούχα τυλιγμένα μέσα στο σταχτόπανο (ένα άσπρο, μεγάλο κομμάτι ύφασμα, σαν μαντήλα) και δημιουργούσαν στη μέση της στίβας ένα βαθούλωμα. Μέσα σε αυτό έριχναν σταδιακά την αλισίβα. Αυτή διαπερνούσε σιγά-σιγά τα ρούχα, συμπαρασύροντας κάτω-κάτω τους ρύπους.
Αυτό το μαγικό νερό χρησίμευε για να λούζονται (προσθέτοντας και λίγο ξύδι για λαμπερά μαλλιά αλλά και για να απομακρύνει τις ψείρες), να καθάριζουν το δέρμα του προσώπου, να πλένουν τα δόντια και να καθαρίζουν τα ούλα τους.
Καθάριζαν, επίσης, με αυτό κιτρινισμένα μάρμαρα, ασημικά, πιάτα, τζάμια, λουστραρισμένα έπιπλα, κ.α.
Μεγάλη συχνότητα είχε η χρήση της στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική τους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τη γιαγιά μου την Ανδρομάχη που με είχε στείλει μικρή, να δανειστώ στάχτη κάποια φορά από τη θειά Σοφία (γειτόνισσα ήταν αλλά τη λέγαμε θεία), για να φτιάξει μουσταλευριά! Αφράτευαν και νοστίμευαν έτσι τα γλυκά τους: μουσταλευριές, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, κουλούρια, ψωμί...
Προφύλασσαν όμως και την υγεία τους χρησιμοποιώντας την τα παλιά χρόνια, τότε με τις λιγοστές δυνατότητές τους, γιατί η αλισίβα πίστευαν ότι καθάριζε και τα έντερα από παθογόνους μικροοργανισμούς!
Τέλος, μπορούμε να σκορπάμε τη στάχτη στον κήπο και στις γλάστρες μας, καθώς βοηθά τα φυτά που χρειάζονται ασβέστιο, και απομακρύνει από τα παρτέρια σαλιγκάρια, γυμνοσάλιαγκες, μυρμίγκια και κατσαρίδες!
Μια σημαντική επισήμανση! Παλιά χρησιμοποιούσαν για προσάναμα αθώα υλικά, όπως πευκοβελόνες, κουκουνάρια, κλαδάκια από ελιές κλπ. Δεν υπήρχαν οι κύβοι με τα χημικά και το πετρέλαιο ή τα χαρτιά με τα οποία ανάβουμε εμείς σήμερα τα μπάρμπεκιου και τα τζάκια μας. Αυτά είναι απαγορευτικά για την αλισίβα μας, ιδίως αν την θέλουμε για μαγειρική χρήση!
Ναταλία Νάτσου-Παπακωνσταντίνου/Εκπαιδευτικός
